Requiem voor een vriend (Voskuil)
Het is volbracht, Jan is gesneuveld. Zijn hele leven was een gevecht met pen en briefkaart. Voor hem is het mailen te laat uitgevonden, hij stuurde 10-tallen brieven, copietjes en vooral briefkaarten naar zijn vriend-op-afstand. Klem tussen zijn ideeen en de realiteit, gevangen in zijn spitsheid en zijn uitingsdrang, gedreven door zijn manie geremd door depressies.

Een vriend, maar waarom, wat bond, wat trok? Ik denk dat Voskuil er ook geen raad mee wist, net als de lezer. Langzaam ontstaat een unheimisch gevoel, zuigt een vriend zich verder in het moeras, het onheil is te voorzien. Als hij uiteindelijk zichzelf uit het lijden wil verlossen wordt hij met beide benen op de grond gezet: je moet de rit uitzitten, ook al bevalt het slecht en er het beste uithalen.

Rond Blz 400 doet Voskuil verslag van de mislukte zelfmoordpoging, die voor iedereen in crisis de betrekkelijkheid van leven en dood doet inzien: Zijn vrouw wil graag nog even de belastingaangifte geregeld zien, voordat Jan er een einde aan maakt, waarop Jan roept dat dit nu juist een van de redenen is er een einde aan te maken. Maar ze heeft natuurlijk wel een beetje gelijk.
De vriend sneuvelt uiteindelijk verlaten door vrouw, vriend en verstand in een verpleeghuis en durft uiteindelijk de bezorgde schrijver onverwijld de deur te wijzen: "Sodemieter op" zijn zijn laatste woorden. De verwijdering die al bij bladzijde 1 begint daarmee, voltooiend. Of juist niet?

Toevallig was ik in de buurt van begraafplaats Zorgvliet, toen ik de laatste bladzijden las. Ik vond op één van de grafstenen een gedeelte van onderstaande spreuk. Er is een verband tusssen het gevoel wat overbleef na het lezen van het boek en die zinnen, hoewel ik ze niet kan uitleggen. Gemis van iets wat je gedurende het leven (voor de lezer: lezen) niet zou vermoeden, maar dat toch ontstaat nadat de laatste zin is gelezen., de goeijige Voskuil is afgewezen.

Je länger du dort bist, um so mehr bist du hier,
je weiter du fort bist, um so näher bei mir.
Du wirst mir notwendiger, als das tägliche Brot ist -
du wirst lebendiger, je länger du tot bist!

Ik vond de nieuwe Voskuil niet zijn beste boek, hij liet zijn vriend te veel aan het woord, je wilde hem de mond snoeren en de schrijver zelf aan het woord horen. Maar zo is de schrijver, hij neemt waar en registeert. Dat maakt hem toch wel uniek.