In de Volkskrant 07-01-2012, staat een vergezicht, een alternatieve economie. Het verhaal wordt gesitueerd in 2032 en men blikt terug en korte samenvatting...
'Het was altijd een verdelingsvraagstuk', zegt Klamer achteraf. 'We leefden in een land van overdaad. We maakten de fout om die rijkdom te verdelen op basis van betaald werk.'
Achteraf gezien is het misschien moeilijk voor te stellen, maar twintig jaar geleden, in 2012, was er een tijd dat het in de economie haast alleen maar ging over geld.
Dat intussen het milieu steeds zwaarder gebukt ging onder overbevissing, ontbossing, uitputting van grondstoffen en klimaatverandering en dat er steeds meer 'consumenten' uitvielen met burn-out of depressie, interesseerde maar weinigen: dat viel immers buiten het bestek van de markt.
Tegenwoordig is het niet goed meer voor te stellen, maar destijds geloofden de meeste economen en politici dat duurzaamheid ons leven primitief en middeleeuws zou maken. Milieumaatregelen zag men als iets dat groei in de weg stond; iets voor linkse mensen met zelfgebreide truien.
Na een mooie analyse van de 2012 situatie en onze dwalingen van nu volgt een opsomming van de maatregelen die zgn getroffen zijn sinds 2012.
* De jaarlijkse prognoses van het Centraal Planbureau van het te verwachten percentage economische groei werden afgeschaft.
* Het bruto nationaal product werd losgelaten als belangrijkste maat van economisch succes:
* Daarvoor in de plaats kwamen cijfers die met name geluk, gezondheid en welbevinden van de Nederlandse burgers registreerden.
* De andere grote stap was de belastingvergroening.
* Nederland schafte geleidelijk de inkomstenbelasting af en besloot
* In plaats daarvan grondstoffen te belasten. Zo creëerde men een kunstmatige schaarste aan grondstoffen. 'Hoe meer grondstoffen eraan te pas komen, des te duurder het product
* Tegelijkertijd verviervoudigde men de investeringen in onderzoek naar duurzame techniek en
* verhoogde men de belastingen op afval en vervuilende gassen. Die werden gemodelleerd naar het 'aftoppen en verhandelen', waarmee overheden destijds probeerden de uitstoot van CO2 tegen te gaan. Het principe: een bepaalde hoeveelheid afval weggooien mag, maar wie meer wil weggooien, moet daarvoor afvalrechten kopen bij iemand die zijn afvalquotum nog niet heeft bereikt.
* Verbod op te grote inkomensverschillen groter dan een factor 30
* invoering van het gegarandeerde basisinkomen voor alle burgers
* Vliegen wordt duurder
En de gevolgen:
* En dat stimuleert het zoeken naar creatieve oplossingen', blikt Daan van Soest, destijds hoogleraar milieueconomie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, terug.
* Wegwerpgoederen en -verpakkingen verdwenen vrijwel direct uit de winkels.
* Rond de recycling, de reparatie en het onderhoud van bestaande goederen verrees een imposante nieuwe bedrijfstak.
* Er ontstonden nieuwe eigendomsvormen, zoals leasemaatschappijen waar je meubels of elektronica kon huren.
* Bedrijven voor wind-, biomassa- en andere duurzame energie floreerden,
* de elektrische auto brak door,
* files verdwenen en het openbaar vervoer boekte omzetrecord na omzetrecord.
* Ook de schaalverkleining waarop veel sociaal-wetenschappers al in 2012 aandrongen, kwam op gang.
* Wijken gingen ertoe over zelf duurzame energie op te wekken en
* overal ontstonden moestuintjes, houtkwekerijen,
* werkplaatsen en bedrijfjes die slim inspeelden op de nieuwe economie.
* Op daken verschenen tuintjes met oliezaad, gevels kleurden groen toen het ophangen van kweekplaten met olie-algen in de mode raakte.
* Forensen raakte uit de gratie, werken dicht bij huis leefde op.
* Van de universiteiten kwam intussen een stortvloed van nieuwe duurzame technieken
* exporteert ons land vooral kennis, ingenieurs, bio- en nanotechnologie, milieuvriendelijke energieopwekkers en andere duurzame technieken.
* De economie groeide weliswaar niet in ouderwetse zin, maar werd wel veel efficiënter, productiever en daarmee waardevoller.
* herverdeling van de rijkdom
* werk was opeens van een verplichting een kwestie van persoonlijke ontplooiing geworden en een manier om het basisinkomen te vergroten. Het leidde tot een zeer flexibele arbeidsmarkt
* telepresence-vakanties in virtual reality
Dat had, zoals sociologen en sociaal-geografen al in 2012 wisten, onmiddellijke positieve gevolgen voor de gezondheid, de tevredenheid, de veiligheid, het welbevinden en zelfs de schoolprestaties. In de steden ontstonden hechte gemeenschappen, corporatieve bedrijfjes, buurthuiskamers en buurtwinkels. De economie groeide weliswaar niet in ouderwetse zin, maar werd wel veel efficiënter, productiever en daarmee waardevoller.
O zeker, vrij van problemen is de nieuwe economie nog niet.
* De opnieuw ingestelde douane heeft de grootste moeite om grondstoffensmokkel tegen te gaan en vuilnisbendes die illegaal afval storten vormen een ware plaag.
* En de economie heeft last van zijn eigen succes: we zijn zo duurzaam gaan leven, dat de overheid, aangewezen op belastingen uit grondstoffen en afval, worstelt met teruglopende inkomsten.
* Sommige mensen verlangen terug naar vroeger: toen je nog met het vliegtuig goedkoop op reis kon.
Achteraf gezien lag de oplossing altijd al binnen handbereik. We durfden er alleen niet goed in te geloven.
Het hier geschetste toekomstbeeld is gebaseerd op gesprekken met dr. Frank Dietz (PBL), prof.dr. Wim Heijman (WU), dr. Corine Hoeben (RUG), mr. Willem Hoogendijk (stichting Aarde), prof.dr. Arjo Klamer (EUR), prof.dr. Daan van Soest (VU, UvT) en dr. Henk de Vos (RUG) en op artikelen van prof. Herman Daly. De citaten zijn echt.
Op maandag 16 januari is Arjo Klamer te gast in het KennisCafé in De Balie over alternatieve visies op de economische crisis. Met verder Matthijs van Veelen en Eva van den Broek, columns van Maarten Keulemans en Jelle Reumer en een experiment van Science Center NEMO. Presentatie Martijn van Calmthout. Entree € 7,50 (5,00). Reserveren op www.debalie.nl
