Ik worstel en kom niet boven

Mijn bewondering voor Bril is groot en zijn laatste pennenvruchten heb ik dan ook vooral met belangstelling en enige weemoed moeten lezen. Een optimistisch verslag van versneld aftakelingsproces dat om meer redenen een onbevredigend eind krijgt. Hoe ver gaat een mens, hoe ver gaat een beroemde Nederlander. Wederom zet het je aan het denken over lijden.

Een paar stappen terug.

Mijn onder-de-kerstboomboek was 23 Dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme. 23 manieren om aan te tonen dat we in het vrije marktdenken te ver zijn doorgeschoten. Belangrijke heilige huisjes worden ontrafeld en op zijn minst van hun onomstreden voetstuk gehaald. Uiteindelijk komt de auteur Ha-Joon Chang tot 8 principes om te voorkomen dat de economie verder afremt, de ongelijkheid en onveiligheid wordt vergroot en frequentere financiële crises plaatsvinden.

Denk Vrije markt, maar denk met mate.
Erken dat de menselijke rationaliteit beperkt is.
Haal het beste ipv het slechtste in de mens naar boven.
Besef dat mensen niet altijd betaald krijgen wat de "verdienen".
We moeten "dingen maken" serieuzer nemen en beseffen dat de "post-industriële" kenniseconomie een mythe is.
We moeten een beter evenwicht organiseren in dynamiek van de financiële wereld en de reële activiteiten.
De overheid moet groter en actiever worden.
Ontwikkelingslanden moeten "oneerlijk" worden voorgetrokken.

Een paar zaken bevestigden mijn eigen opvatting een aantal waren ook nieuw. Met name de gedachten over onderwijs en het beperkte belang daarvan voor de kenniseconomie stonden haaks op mijn gevoel. Chang legt overtuigend uit dat Technologisch hoger ontwikkelde Diensteneconomieën in feite misschien minder opgeleide mensen nodig hebben. In Ding 17 betoogt Chang:
Wat rijke landen van armen onderscheidt is veel minder hoe goed hun burgers zijn opgeleid dan hoe goed hun burgers zijn georganiseerd in collectieve grootheden met een hoge productiviteit. De ontwikkeling van deze bedrijven vereist de ondersteuning van een reeks instituties die investeringen en het nemen van risico's aanmoedigen: beschermend handelsregime, geduldig kapitaal, tweede kans gevend faillissementswetgeving en verzorgingsstaat, subsidies en reguleringen met betrekking tot onderzoek en ontwikkeling en training, enzovoort....
Kortom een interessant boek, goed om wat dingen ook eens van de andere kant te bekijken en in een historisch perspectief te plaatsen.

Het pauperparadijs: een juweel

Een levensechte zoektocht naar de roots. Bijna tweehonderd jaar geschiedenis in een adembenemend open wijze geschreven. Een verhaal over weerbarstige armoede en oplossingen die niet werken. Uiteindelijk is goed onderwijs en afrekenen met onmogelijkheid de enige ontsnappingsroute gebleken. Je zult moeten geloven dat je iets kan bereiken, anders is alle hulp vergeefs. Zie ook Geert Mak:

Vroeg kinderen krijgen.

Met zestien een kind krijgen. Je wenst het niemand toe. Een verhaal op een byzondere manier vertelt, het stelt je soms in het gelijk, soms denk je, waarom zo moeilijk doen. De schrijfstijl en het idee doet me erg denken aan het boek geschreven vanuit de visie van een autist (iets met een vermoorde hond). Ik vind het onderwerp te serieus om grappig te zijn. Ronduit ergelijk is soms de manier waarop de jonge vader zich in het ongeluk stort. Je tenen krommen, maar wat kun je doen, wat moet je doen.
In het verhaal komen twee flashforwards voor, leuke vondst. Het stelt gerust als je ergens de afloop van kan dromen, hoe desastreus ook. Het lijkt een psychologische truc waar meer in zit. We zouden ons eens wat vaker de toekomst moeten proberen te visualiseren. En zo prakkezeren we weer verder. Gisteren zijn Finkers nog: hebt u dat nou ook. Ja dat heb ik ook. Een woord kan weken mijn hersens aan het denken zetten. En daar zijn ze ook voor.

Leerkracht is een missie

Ik lees graag boeken die me een kijkje in de keuken gunnen. Reality een beetje aangedikt met persoonlijke inkijkjes. Het is ook de manier waarop ik wil schrijven over bijvoorbeeld politieke bijeenkomsten. Wat doet het met je? Waar gaat het om en maar vooral hoe komt dat bij je over?
Juf met staarten op een zwarte school is een herkenbaar verhaal. Analyse is een te groot woord. Toch een boek waarmee deze witte man met grijs haar kan situaties kan meebeleven waar hij zelf niet zo snel in terecht komt. De vraag rijst of een dergelijk boek de zwarte en witte wereld dichter bijlaar of nu juist verder van elkaar af brengen. Ik denk het eerste. Ieder heeft zijn eigen aardigheden. Mijn waardering voor hen die bijdraagt aan het samen leven is groot. Mensen die er open over schrijven en het met ons delen zijn helemaal top.

Met behoud van identiteit

Er is over dit boek al veel geschreven. Ik denk dat het indachtig Maks Europa ook een TV serie verdient in precies dezelfde format. Fact finding vanuit het persoonlijk perspectief. Het keerpunt in het boek ligt bij de zin: we wilden ze laten integreren met behoud van identiteit. Vanaf dat moment laat mij het woordje "met behoud van" niet meer los. Veranderen betekent loslaten. Als we iedereen in zijn waarde willen laten, moeten we een ander woord voor integreren verzinnen. Participeren lijkt me een beter doel en al moeilijk zat. Iedereen betrekken en betrokken laten raken. Engagement noemen ze dat op mijn werk. Het grootste doel, de enige ware waarde. Scheffer maakte een prachtig boek, Wilders verzamelde aardig beeldmateriaal, alles markerend het einde van religie-, multiculti- en integratie- en vrijheid-ficties. We zullen uit een ander vaatje moeten gaan tappen en onze (eigen)waarde hervinden, ons (zelf)vertrouwen terugwinnen en onze eigenaardigheid weer gaan beleven. De grote vraag rest, wat is daarbij de taak van de overheid en hoe sturen we die aan. Wordt vervolgd.

Het huis van de moskee

Ook bij mij kwam de vergelijking met 100 jaar eenzaamheid op. Een kroniek en stuk geschiedenis waar je niet vrolijk van wordt. De centrale vraag stelt zich de hoofdpersoon meerdere malen:
"hoe kunnen mensen zo snel veranderen?" Worden ze massaal gemanipuleerd door infiltranten en propaganda? is het iets dat latent aanwezig is en plots ontwaakt (de veenbrand)? Is het groepshysterie, die eenmaal ontbrandt niet meer te stuiten lijkt? Is het charismatisch leiderschap of angst, is het hoop tegen beter weten in, het idee dat het niet veel slechter kan.
Laat een ding duidelijk zijn, het kan nog veel erger. Op het moment dat macht oncontroleerbaar wordt, recht niet meer bestaat, je niemand meer kan vertrouwen, je hele doen en laten wordt beheerst, dan moet je enigzins beseffen in welke vrijheid we leven en hoe zorgvuldig we daar mee om moeten gaan. Een echte 4 mei gedachte. Ik vind ook van dit boek dat iedereen dit moet hebben gelezen.
In recensies wordt steeds gerefeerd aan de milde kant van de islam. Nou als dit de milde kant is, dan is enige verontrusting toch wel op zijn plaats.

De groei voorbij.

We bewegen naar een toestand waarin economische groei niet meer vanzelfsprekend zal zijn. Jaap van Duijn windt er in zijn nieuwe boek ’De groei voorbij’ geen doekjes om. Bevolkingsafname, de volheid van Nederland en de verzadiging zijn voor Van Duijn belangrijke oorzaken voor het einde van een tijdperk waarin groei centraal stond. Belangrijkste gevolg is dat er geen toekomst meer lijkt te zijn. In een wereld waar geen groei is van welvaart blijkt de welzijn nog wel groeipotentieel te hebben, want met de groei van de welvaart heeft een daling van ons welzijn ongemerkt zich ingezet. Het welzijn, het geluk van Nederland, kent zijn specifieke kanten, maar om het te breieken zijn er materiele substantiele offers nodig. De basis daarbij wordt gevormd door onderwijs en de herwaardering van de vakman. Iedereen wil maar manager worden klaagt van Duijn, wie doet er nog het werk, wie zorgt er voor brood op de plank?
Interessant boek, alleen de wat-nu vraag mog wel wat meer aandacht.

Hooploos

In een poging me te verdiepen in wat in de rest van de wereld leeft, heb ik de Boekhandelaar van Kabul gelezen. Na de boeken van Hosseini had zich inmiddels een beeld gevormd, maar ook hoop. De kritiek op die boeken vond ik niet terecht. Ze zouden te geromantiseerd zijn. Na het lezen van de Boekhandelaar, die overigens de schrijfster wegens smaad tevergeefs een proces aan de broek probeerde te doen, zie ik het verschil. Deze documentaire vorm toont minder wreedheden, meer realiteit waarschijnlijk, maar eindigt gek genoeg minder hoopvol. Zeg maar gerust hooploos. Je begrijpt aan de hand van dit boek dat deze clan-cultuur anders is, maar op zich consistent en consequent. Delen daaruit plukken of veranderen brengt hun wereldbeeld in onbalans. Hoe vreselijk wij de wijze waarop de islamitische culturen met vrouwen omspringen, hun clan allesoverheersend is, het zal generaties duren voordat dit veranderd is. Ook als ze zonder burka op straat mogen, durven de meeste vrouwen ze nog niet af te leggen. Trouwen met een neef, er lijkt geen andere optie. Toch zal het ooit gebeuren, maar niet door ons "opbouwwerk". Wat voor Afganistan geldt, geldt ook voor Nederland. Mensen uit andere culturen, willen hier zijn en zullen zich aanpassen. Ook al is het thuisland en medestanders er niet bij gebaat hun clan uiteen te zien vallen. Ze zullen zich losworstelen, omdat de basis voor deze cultuur armoede en overleven is. En dat is een kwestie van ontwikkelen en kansen nemen. Misschien kunnen we het opbouwwerk beter in de Vogelaarwijken ter hand nemen dan in Uruzgan.

Vrouwen zijn geweldig

Vrouwen onderhouden het sociale vangnet, dit is noodzakelijk om het voortbestaan van het soort te waarborgen. Mannen ontwikkelen en onderhouden het culturele netwerk, dat is nodig om in de maatschappij verder te komen. Vrouwen zijn voorwaardelijk, mannen zorgen voor de jus, met vallen en opstaan. Een interessante benadering van Roy Baumeister, de moeite waard om eens te lezen. Zie "Waar deugen mannen eigenlijk voor?"

Twee werelden: drifting apart.

Ik verbaasde me erover dat Joris Luyendijks boek "Het zijn net mensen" de NS Publieksprijs kreeg. Geen roman een geschreven documentaire. Ik had de TV versie al met veel belangstelling bekeken. Maar ook de reactie van de collega persmensen waren misschien nog wel interessanter. Door de arabische wereld dichter bij te brengen, maakt hij pas duidelijk hoe hard het westen en het arabische uit elkaar groeit. We trappen met zijn allen in onze valkuilen, we benoemen onze kwaliteiten anders en vergroten hetgeen ons onderscheid in plaats van hetgeen ons bindt: De machteloosheid binnen een fysieke dictatuur en de machteloosheid binnen een mentale dictatuur. In zekere zin kunnen we ons gelukkig prijzen daar tussenin te zweven, al moeten we oppassen niet letterlijk verscheurd te worden tussen westen en arabisch. Ik vraag me af of dit boek in America wordt uitgegeven? Of is dit typisch een Nederlands pracht product? Het is wat mij betreft verplichte lektuur op de middelbare school.

Sturen bij de Moslimburen: mooi doorkijkje in de moslim wereld.

Komt het PVV en TON door deze criteria?

In het boek (zie verslag Evelien) komen in totaal 6 criteria aan bod, waaraan politieke groeperingen moeten voldoen. Het is en beoordeling waaran het westen de Moslimpartijen zou moeten toetsen. Maar dan, en dat is de kern van het boek, moeten wezelf ook die criteria hanteren voor onze eigen democratische partijen. We moeten onze dubbele moraal vaarwel zeggen.
Je kunt je met rede afvragen of de PVV en TON aan deze criteria voldoen. Vervang Moslim door Nationalisme en Religie door anti-Religie. En je krijgt de volgende criteria.

1. Wat heeft voorrang de sharia/nationalisme of de constitutionele democratie?
2. Wordt een splitsing van (anti)religieuze beweging en politieke partij nagestreefd? (vraagstukken als het dragen van sluiers en het gebruik van alcohol)
3. Hoe verloopt de interne besluitvorming binnen de partij?
4. Houden religieuze en etnische minderheden gelijke rechten?
5. Welke rechten hebben vrouwen?
6. Worden internationale verplichtingen nageleefd?

Het is een heel erg goed boekje, het leert je veel over seculaire regeringen, over verschillen in moslim landen en moslim groeperingen, over moslim-lite en de hypocresie van Europa en de VS. Maakt duidelijk dat als je mensen in een hoek zet, de kans op radicaliseren alleen maar toeneemt. Maar ook dat er geen snelle makkelijke oplossingen zijn.

Interessant was het steeds opduikend begrip Deep-state, daarmee bedoelt de diepere werking van de staat. In Landen als Turkije/Marokko/Egypte/Bosnie kun je volgens de schrijvers nog een discrepantie zien van de deepstate en de publieke staat. De staat fungeert in woord anders dan in daad. In Nederland is dat gelukkig juist andersom. Daar is de deepstate een stuk democratischer als je van de buitenkant zou verwachten. En dat willen we graag zo houden.

Door spijt achtervolgt

Datumloze dagen een een grote monoloog waarin een vader, inmiddels de zestig gepasseerd, zijn schande probeert te verklaren, zijn spijt te betuigen. Hoe een leven kan lopen. Mooi, innemend boek, je kunt je haast niet voorstellen dat de schrijver (Jeroen Brouwers) niet de hoofdpersoon is. In een ruk uitgelezen. Elek zin is een juweeltje. Bedankt Rob en Toos.

Nadenken heeft zo zijn beperkingen.

Denken met gevoel
Waarom helpt nadenken vaak niet bij het nemen van beslissingen? Waarom vinden we een liedje dat al weken op nummer 1 staat in de hitlijsten leuker dan een liedje dat we voor het eerst horen? En hadden Mozart en Einstein een beter functionerend bewustzijn dan wij, of was het hun onbewuste dat hen tot genieën maakte?

We plaatsen het bewustzijn op een voetstuk, zien het als de kroon op de evolutie en denken dat het ons onderscheidt van andere dieren. We denken dat het ons verstandig en rationeel maakt, dat het de baas is in ons brein en dat het ons gedrag stuurt.

Ons onbewuste daarentegen zien we als ondergeschikt. Het is niet meer dan een hulpje van het bewustzijn. Freud zag het als als een vergaarbak van ellendige herinneringen en dierlijke driften die door het bewustzijn beteugeld moeten worden.

Het slimme onbewuste laat zien dat deze zienswijze onzinnig is en dat het onbewuste juist alles stuurt. Ons onbewuste bepaalt (met een verwerkingscapaciteit die ongeveer 200.000 keer zo groot is als die van het bewustzijn) ons gedrag, ons denken en onze gevoelens.

Interessant boek, stemt tot nadenken, of juist niet. Geeft je vertrouwen in je intuitie, maakt je accepteren dat sommige beslissingen ogenschijnlijk niet rationeel genomen worden maar toch verstandig zijn. Het begrip "primen" is buitengewoon boeiend. Ik heb het boek met stijgende verbazing gelezen. Ik durf nu wat sneller iets op te schrijven, zonder dat ik het zelf begrijp. Leuk. Bedankt Robert.

Joe Speedboot onovertroffen

Lovende kritieken, en terecht. Modern, snel, beeldend, boeiend, interessant. Gewoon lezen.

Een wonderlijk voorval

Ik had hier niks over geschreven bleek. Jammer, want het was een wonderlijk boek. Een autist gaat tegen zijn gewoonte in op zoek naar de moordenaar van de hond van de buren. Dat wordt hem verboden, hij wordt van speurder zelfs even verdachte. Maar dan blijkt de wereld toch even iets anders in elkaar te zitten dan gedacht. De werkelijkheid door de ogen van een autistisch kind. Een must om te lezen.

De Co-Assistent, 2 jaar stage, waar krijg je dat nog

Leuk om te lezen. Toen mijn zoon geneeskunde ging studeren, kozen heel veel klasgenoten geneeskunde. Concreet, je kunt je er makkelijk iets bij voorstellen. Wellicht niet precies wat in dat boek staat. Meer boeken over ervaringen in beroepen zouden de keus voor scholieren wellicht wat makkelijker maken. Een goed voorbeeld doet goed volgen, wie schrijft er een boek over de handel en wandel van de accountant, de systeemontwikkelaar, de communicatie adviseur, de business manager cq manus van alles. En dan graag een beetje realistisch, sappig en met humor. Het hoeven niet allemaal Voskuiltjes te zijn, het kan ook op zijn Anne Hermans. I love it.

Wat is er nodig om terrorist te worden?

Ogenschijnlijk onschuldige ingredienten zorgen uiteindelijk voor een explosief mengels. De belangrijkste ingredient: gebrek aan respect en desintresse. Nooit serieus genomen vlucht een puber in de koran en wordt in een desastreuze positie gemanouvreerd. Je verwacht een vettere onderbouwing van deze opoffering, mar het zou best wel een kunnen zijn dat de omwereld de terrorist in spe tot terrorist verheft voordat hij hetzelf doorheeft. Ook dit lektuur voor over na te denken.

Waardige opvolger voor de vliegeraar.

Het zal allemaal niet waar gebeurt zijn. Het zal gedramatiseerd zijn. Misschien overdreven. De boodschap is duidelijk. Duizend schitterende zonnen, zorgen voor een verzengende hitte, die erger is dan die van meneer Gore. Het beeld van Afganistans fundamentalisme geeft eens te meer aan, dat ook onze abrupte cultuurverandering van de laatste 50 jaar de mensen op aarde wel eens te veel zou kunnen worden. Nog zo'n ongemakkelijke waarheid.

De stad viel uiteen.

In de vakantie drie boeken gelezen, het laatste: de Wandelaar van Adriaan van Dis. Een aangrijpend beeld van een wereld die ik niet ken, niet wil kennen, lang bleef ontkennen met vele partijgenoten, maar waar we nu niet meer omheen kunnen. Een hond neemt de wandelaar langs de ellende die grote wereld ons opdringt. De wandelaar, en in zijn kielzog de lezer, neemt waar, het dringt door, hij wil er wat aan doen. Zijn naïviteit breekt hem bijna op. De spanning stijgt de wandelaar naar het hoofd, maar wordt ook te veel voor de metropool. De stad is het ideale doel voor degene die huis en haard moesten verlaten op weg naar een menswaardiger bestaan. Niets te verliezen, alles bij elkaar gelogen ("ze hebben allemaal een oorlog van buiten geleerd" en geef ze eens ongelijk). De wandelaar gelooft in een beetje goed doen, goed is wat zijn geweten hem ingeeft. Het geweten dat boodschappen doet bij God, mooi gezegd. Geen boek om vrolijk van de worden, maar stemt tot nadenken.